گنجینه هایی پنهان در دلِ زیست بوم خلیج فارس - وبلاگ نیازمندی

به گزارش وبلاگ نیازمندی، خلیج فارس و دریای عمان همچون دو نگین ارزشمند بر انگشتری ایران می درخشند. از قرن ها پیش بعضی کشورها به دلیل موقعیت ویژه استراتژیک، وجود منابع بزرگ نفت و گاز و شرایط خاص محیط زیستی این زیست بوم آبی و منابع موجود در آن، دندان طمع برای این قطعه عزیز از سرزمین مان تیز نموده اند. حساسیت راهبردی این منطقه و تنش های سیاسی، نظامی و موضوعات مالی، محیط زیست دریایی این منطقه را تحت تأثیر مستقیم و غیرمستقیم قرار داده است.

در سال های اخیر عوامل مختلفی همچون افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی، گسترش صنعت، استفاده نادرست از منابع طبیعی، عبور و مرور انواع شناورها و تخلیه مواد آلاینده آن ها به خلیج فارس و تخلیه انواع مواد شیمیایی خطرناک، سبب بروز آلودگی شدید محیط زیستی در این منطقه شده و حیات بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی این منطقه را در معرض خطر و در مواردی در خطر انقراض قرار داده است.

کتاب جعبه سیاه زیست بوم خلیج فارس تألیف ایرج اعتمادی، حاصل بخشی از گفت وگوها و گزارش های زیست محیطی این روزنامه نگار در قشم است که ناگفته هایی از جاذبه ها و ویژگی های منحصربه فرد و همچنین بحران های زیست بوم سواحل و جزایر خلیج فارس را بیان می نماید.

کتاب در فصل نخست، ابتدا ناگفته های محیط زیست منطقه آزاد قشم از دیروز تا امروز را در گفت وگو با سیدمحمدهاشم داخته؛ مدیر محیط زیست منطقه آزاد قشم مطرح و در ادامه به موضوعاتی همچون لزوم ارزیابی استراتژیک پروژه های توسعه ای، آسیب شناسی حضور کشتی های چینی در آب های خلیج فارس و دریای عمان، نگرانی ها از تکرار فجایع زیست محیطی در هرمزگان، حامیان محلی برای حفظ کوسه ماهیان سینه سپر می نمایند، مردم دیرستان در واکنش به احداث کارخانه های پودر ماهی: برسر نفس کشیدن ماهی ها با هیچ کس مذاکره نمی کنیم و جوابیه رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان قشم به یک گزارش می پردازد.

فصل دوم کتاب به معرفی ژئوپارک جهانی قشم اختصاص دارد و آن را یک موزه زمین شناسی روباز معرفی می نماید.

آبزیانی که زیست شان با شوری آب تغییر می نماید

سیدمحمدهاشم داخته؛ مدیر محیط زیست منطقه آزاد قشم معتقد است: سیستم تغییرات زیستی بسیاری از آبزیان، بر اثر تغییرات شوری آب اتفاق می افتد. برای نمونه خیلی از سخت پوستان و میگوها و خرچنگ ها براساس تغییر شوری آب عمل می نمایند؛ و بیشتر آبزیانی که در مصب زندگی می نمایند. صیادان محلی در قشم می گویند وقتی باران ببارد، ماهی گاریز که از خانواده کفال ماهیان است، آغاز به تخم گذاری می نماید، چرا، چون گاریز از ماهی های سطح زی است، در سطح آب می چرخد و تغذیه می نماید، وقتی باران ببارد، آب شیرین زیادی بر سطح دریا جمع می گردد و باعث می گردد شوری آب را کمتر کند. ماهی هایی داریم که در دوره اول زندگی، جنسیت شان ماده است و وقتی عظیم شدند جنسیت آن ها به نر تغییر می یابد. تغییرات شوری همواره برای آبزیان شوکه نماینده است و می تواند سیستم حیاتی این آبزیان را مختل و در نهایت به نابودی بکشاند.

اهمیت حفاظت از کوسه های خلیج فارس

فهیرا مشایخی؛ کارشناس ارشد زیست شناسی دریا از دانشگاه هرمزگان، یکی از دغدغه مندان نسبت به زیست بوم منطقه خلیج فارس به ویژه کوسه ماهیان و سفره ماهیان است. وی در گفت وگو با ایرج اعتمادی می گوید: طبق آخرین تحقیقات، در حال حاضر در خلیج فارس 33 گونه کوسه ماهی شناسایی شده اند که با توجه به غنای بالای زیستگاه دریایی جزیره قشم می توان گفت بیش از نیمی از گونه های کوسه خلیج فارس را در اطراف قشم داریم. از این 33 گونه که در خلیج فارس حضور دارند، البته نمی گردد گفت که همه در معرض خطر انقراض هستند، ولی جمعیت شان آنقدر آسیب دیده که حالا با آموزش هم نمی گردد انتظار بهبودی اوضاع را داشت. طبعا سال ها زمان می برد تا آسیب هایی که به آن ها وارد شده، جبران گردد.

موزه ژئوپارک جهانی قشم در یک نگاه

قشم با عضویت در شبکه جهانی ژئوپارک های یونسکو، امروز تنها ژئوپارک کشور و ژئوپارک جهانی خاورمیانه است. در دل این زیست بوم، موزه ای با ویژگی های منحصربه فرد احداث شده که علیرضا امری کاظمی؛ مدیر ژئوپارک جهانی قشم، به معرفی آن پرداخت: موزه ژئوپارک قشم، یکی از موزه های منحصر به فرد کشور است، به این دلیل که ما برخلاف روش های سنتی و کلاسیک موزه داری که دور تا دور موزه یک سری ویترین قرار می دهند، فضاهای طبیعی قشم را در داخل موزه، بازسازی و شبیه سازی کردیم و کسی که از موزه بازدید کند، انگار گردشی در کل جزیره داشته و آشنایی کاملی با سایت های جزیره پیدا نموده است.

از نمونه های طبیعی، سنگ و کانی گرفته تا نمونه های زیستی، همه اینها را سعی کردیم در بستر طبیعی نمایش دهیم، یعنی در همان فضایی که به صورت طبیعی وجود دارد. همچنین نمونه هایی از سایت های شبیه سازی شده را می توان دید و ماکت کاملی از جزیره قشم و جزایر اطراف آن، طراحی و اجرا شده که بازدیدنماینده می تواند به یک دیدگاه کلی نسبت به شرایط جغرافیایی و زمین شناسی جزیره در یک نگاه دست یابد. این ماکت نقشه کلی جزیره، چگونگی ارتفاعات جزیره، قرارگیری سایت ها، روستاها و ... را به بازدیدنماینده نشان می دهد.

نخستین چاپ کتاب جعبه سیاه زیست بوم خلیج فارس در 208 صفحه با شمارگان دو هزار و 500 نسخه به بهای 35 هزار تومان از سوی انتشارات فرهنگستان ادب در شیراز راهی بازار نشر شده است.